Sáng 24-4, Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) và Trung tâm Xúc tiến thương mại đầu tư TPHCM (ITPC) tổ chức Di???n đàn Hỗ trợ pháp lý đầu tư, với chủ đề Đầu tư bằng hình thức đối tác công – tư (PPP) trong bối cảnh mới của TPHCM.

Chương trình diễn ra với các phần trình bày và phiên thảo luận rất sôi nổi, cởi mở liên quan đến hệ thống pháp luật về PPP và thực tiễn triển khai các dự án. Trước di???n đàn chính thức này, phiên trù bị đã được tổ chức ngày 12-4 với sự tham gia của gần 200 đại biểu là nhà đầu tư, hiệp hội doanh nghiệp, các chuyên gia trong lĩnh vực và các cơ quan thông tấn báo chí.

“Nóng” nhất ở di???n đàn là phần phát biểu của PGS-TS Dương Đăng Huệ, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Pháp chế doanh nghiệp – Bộ Tư pháp, với vấn đề đặt ra là: "Cái gì đã góp phần làm cho đầu tư theo phương thức PPP trở nên kém hiệu quả ở nước ta trong thời gian qua?".

Theo ông Huệ, s??p t??i, Chính phủ sẽ tổng kết 3 năm thi hành Luật PPP. Đây là một nhiệm vụ thường xuyên mà Chính phủ phải làm đối với bất cứ đạo luật nào. Tuy nhiên, đối với Luật PPP thì việc làm này của Chính phủ lại càng có ý nghĩa trong điều kiện hiện nay, "khi mà hình như mục đích ban hành luật này trên thực tế đã không mấy thành công".

"Số lượng các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư sau ngày Luật PPP có hiệu lực (1-1-2021) không những không tăng mà còn giảm đi một cách đáng kể. Thực tế này buộc chúng ta phải suy ngẫm một cách nghiêm túc để tìm ra lý do", PGS-TS Dương Đăng Huệ nói.

Theo ông Huệ, có 4 lý do. Một là, có sự bất tương xứng giữa quy mô to lớn của các vấn đề phát sinh trong thực ti???n đầu tư PPP với sự nghèo nàn, đơn giản của pháp luật về lĩnh vực đầu tư này. Hai là, chưa khẳng định rõ được một vấn đề mà các nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án rất quan tâm hiện nay, đó là công trình dự án do họ làm ra có thuộc sở hữu của họ hay không và nếu không thì họ có những quyền gì đối với tài sản này (vấn đề về quyền của nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án đối với tài sản là công trình dự án).

Ba là, chưa làm rõ cơ chế bảo vệ đặc thù của Nhà nước đối với quyền kinh doanh công trình của nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án. Bốn là, chưa có cơ chế thích hợp để khuyến khích nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án thực hiện các hạng mục công trình phụ trợ dọc theo tuyến cao tốc.

Từ đó, ông Dương Đăng Huệ cho rằng, Quốc hội cần thực hiện hoạt động giám sát thực hiện Luật PPP. Trong khi chưa sửa đổi, bổ sung kịp thời luật và các nghị định, thông tư hướng dẫn, cần nghiên cứu, soạn thảo và ban hành mẫu hợp đồng dự án PPP, trong đó có mẫu hợp đồng dự án BOT để làm cơ sở cho các bên ký kết và thực hiện các loại hợp đồng này…

Di???n đàn cũng sôi nổi với cuộc thảo luận về sự bình đẳng giữa Nhà nước – nhà đầu tư trong hình thức PPP. Trước các ý kiến cho rằng, có sự bất bình đẳng giữa hai bên, Nhà nước vẫn “nắm đằng chuôi”, Phó Giám đốc Sở KH-ĐT TPHCM Phạm Trung Kiên nêu một khía cạnh ngược lại. Đó là việc tư nhân có thể thuê được những luật sư hàng đầu, trong khi Nhà nước thì không. Trước đây từng bàn là phải có luật sư công, nhưng chưa có quy định.

Về việc này, TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VIAC cho rằng, Di???n đàn Hỗ trợ pháp lý đầu tư được thành lập theo chủ trương từ UBND TPHCM. Di???n đàn không chỉ hỗ trợ pháp lý cho các nhà đầu tư mà còn hỗ trợ cả phía Nhà nước. Cộng đồng chuyên gia, luật gia trong nước và quốc tế đều muốn cống hiến cho cả nước và TPHCM.

Tại di???n đàn, TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98, Phó Chủ tịch VIAC thông tin, đến nay, thực hiện Nghị quyết 98, TPHCM đã kêu gọi 54 dự án đầu tư theo hình thức PPP (41 dự án trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, y tế theo Nghị quyết 181/NQ-HĐND; 5 dự án BOT công trình giao thông đường bộ hiện hữu và thêm 8 dự án khác thuộc lĩnh vực giáo dục, thể thao vừa được TP Thủ Đức kêu gọi vốn đầu tư ngày 17-4 vừa qua).

Thành phố cũng rất nỗ lực hiện thực hóa các quy định tại Nghị quyết 98 trong việc triển khai các dự án PPP trên địa bàn thành phố. Tuy vậy, có thể thấy, quá trình kêu gọi, triển khai các dự án PPP đang gặp một số vướng mắc như thiếu hướng dẫn cụ thể cũng như các vấn đề liên quan đến tính phù hợp của hình thức PPP đối với một số dự án.

Bà Lương Thị Thanh Ngân, đại diện Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Chuyên gia cao cấp về Đầu tư Tư nhân cho rằng, không phải tất cả các dự án trong danh mục kêu gọi đầu tư PPP của TPHCM hiện nay đều có thể thực hiện PPP. Có những dự án, nếu áp dụng PPP, cả Nhà nước và nhà đầu tư sẽ phải chịu lỗ, trong đó có các dự án y tế, giáo dục.

Theo bà Nguyễn Thị Linh Giang, Chánh Văn phòng PPP Cục Quản lý Đấu thầu – Bộ KH-ĐT, từ khi Luật PPP ra đời và có hiệu lực vào năm 2021, có tổng cộng 36 dự án được triển khai theo hình thức PPP, trong đó, đa phần các dự án được thực hiện dưới dạng hợp đồng BOT (28/36 dự án), còn lại các dự án được thực hiện dưới dạng BLT, BOO và một dự án triển khai dưới dạng hợp đồng O&M.

Kết luận di???n đàn, TS Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh, di???n đàn đã cho thấy chủ đề về PPP hiện đang là vấn đề quan trọng và “nóng” của TPHCM. Trên cơ sở các ý kiến này, di???n đàn sẽ đưa ra báo cáo tổng hợp cuối cùng và có các kiến nghị chi tiết, khả thi đến thành phố, nhằm giúp cơ quan chính quyền địa phương kêu gọi đầu tư hiệu quả và đồng thời cũng giúp nhà đầu tư an tâm hơn khi quyết định đồng hành cùng thành phố trong các dự án PPP thời gian tới.

Về kêu gọi các dự án PPP trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, đại diện Sở VH-TT TPHCM cho biết, thực hiện Nghị quyết 98, dự kiến đầu tháng 6-2024 sẽ tổ chức hội nghị xúc tiến đầu tư 23 dự án. Trong lĩnh vực y tế, TS-BS Võ Hoàng Nhân, Phòng Kế hoạch tài chính, Sở Y tế TPHCM, cho biết, ngành y tế TPHCM đã quyết tâm làm PPP từ khoảng những năm 2014, nhưng đến nay chưa dự án nào thành công. Vấn đề “đau đầu” với dự án PPP y tế là đảm bảo sự hài hòa lợi ích giữa 5 nhà: nhà đầu tư, nhà nước, nhà chuyên môn, nhà tư vấn, nhà dân - người thụ hưởng dịch vụ. Nhưng 5 nhà này hiện nhu cầu và quan điểm chưa đồng tâm nhất quán.